Het is volop in het nieuws en op social media: de uitbraak van een nieuw coronavirus in China. Daarbij worden vleermuizen als mogelijke bron genoemd. Maar hoe zit dat eigenlijk? Lees de feiten in onze veel gestelde vragen over de 2019-Coronavirusuitbraak.

Antwoord: De oorzaak is een infectie met een nieuw ontdekt virus dat behoort tot de familie Coronaviridae. De voorlopige naam van dit coronavirus is ‘2019 novel coronavirus’, afgekort 2019-nCoV.

Antwoord: Het 2019-nCoV infecteert de luchtwegen van de mens. Ziekteverschijnselen kunnen sterk variëren, van geen verschijnselen, milde verschijnselen zoals hoesten en koorts, tot ernstige verschijnselen zoals longontsteking. In de meest ernstige gevallen, een paar procent van vastgestelde infecties, kan infectie tot de dood leiden.

Vraag: Waar komt 2019-nCoV vandaan?

Antwoord: Uit genetische vergelijking van 2019-nCoV met andere coronavirussen blijkt dat 2019-nCoV het meest verwant is (88% homologie) aan coronavirussen die gevonden zijn bij een soort hoefijzerneus (Rhinolophus affinis) in Yunnan provincie, China (zie ook: Lu e.a.2020). Echter, het verschil in verwantschap maakt het aannemelijk dat het virus niet direct uit vleermuizen komt, maar via een andere diersoort, een zogenaamde tussengastheer. Dan zou 2019-nCoV eerst van de vleermuis naar de tussengastheer zijn overgesprongen, en dan van de tussengastheer naar de mens.

We denken aan de mogelijkheid van een tussengastheer omdat die ook een rol speelde bij een andere coronavirusuitbraak, door SARS coronavirus. Bij SARS coronavirus was een belangrijke tussengastheer de gemaskerde palmroller (Paguma larvata), een Aziatisch roofdier dat in China geliefd is voor zijn vlees.

Vraag: Waardoor is 2019-nCoV in mensen terechtgekomen?

Antwoord: Dit komt waarschijnlijk door intensieve handel in wilde dieren op wildedierenmarkten in Azië. Op dergelijke markten worden veel verschillende wilde diersoorten levend bij elkaar gebracht. Hiermee worden omstandigheden geschapen waaronder virussen gemakkelijk van één diersoort naar een andere kunnen overspringen, en gemakkelijk van dier naar mens kunnen overspringen.

In 2002 waren de eerste mensen met SARS-coronavirusinfectie verbonden met wildedierenmarkten. Ook de uitbraak van 2019-nCoV lijkt te zijn begonnen op een wildedierenmarkt, de Huanan Wholesale Seafood Market in Wuhan, waar behalve vis ook veel wilde zoogdieren en vogels werden verkocht. Overigens werden in de Huanan Wholesale Seafood Market afgelopen winter geen vleermuizen gevonden.

Vraag: Hoe worden mensen nu geïnfecteerd met 2019-nCoV?

Antwoord: Hoewel een groot deel van de eerste 2019-nCoV infecties bij mensen te maken had met de Huanan Wholesale Seafood Market in Wuhan, worden mensen nu ook besmet door contact met geïnfecteerde mensen. Het is deze eigenschap van mens-tot-mens besmetting die zorgwekkend is, omdat het virus zich daardoor verder kan verspreiden in de humane populatie. Deze besmetting vindt waarschijnlijk plaats door vochtdruppeltjes met virus in te ademen, en mogelijk door besmette voorwerpen zoals deurknoppen aan te raken. Daarom worden mensen bij wie 2019-nCoV infectie is vastgesteld, of die verdacht zijn van 2019-nCoV infectie, in isolatie geplaatst, zodat ze andere mensen niet kunnen infecteren.

Vraag: Zijn vleermuizen in Nederland ook geïnfecteerd met 2019-nCoV?

Antwoord: Nee, 2019-nCoV is niet gevonden in vleermuizen in Nederland, ondanks dat vleermuizen uitgebreid zijn bemonsterd voor virologie in de afgelopen jaren. Op basis van genetisch onderzoek lijkt het 2019-nCoV het meeste op coronavirussen die gevonden zijn in monsters van een soort hoefijzerneus (Rhinolophus affinis) die bemonsterd is in Yunnan provincie, China. Deze vleermuissoort komt wijd verspreid voor in Zuid- en Zuidoost-Azië, maar niet in Europa.

Vraag: Zijn vleermuizen in mijn huis en/of tuin gevaarlijk voor mijn gezondheid?

Antwoord: Nee, in het algemeen niet. Er zijn in Nederland geen gevallen bekend van mensen of dieren die ziek zijn geworden door contact met vleermuizen. Vleermuizen in spouwmuren, onder daken of op zolders vormen geen gevaar voor mensen.

Het enige bekende risico is de mogelijke aanwezigheid in twee vleermuissoorten (laatvlieger Eptesicus serotinus; meervleermuis, Myotis dasycneme) van een virus dat hondsdolheid (rabiës) veroorzaakt. U kunt zo’n infectie alleen oplopen door direct contact met besmette vleermuizen, zoals een beet van een vleermuis. U kunt dus geen infectie oplopen wanneer u in dezelfde ruimte bent als een vleermuis, of als er buiten vleermuizen bij u in de buurt vliegen. Wel is het van belang om voorzichtig te zijn met vleermuizen die op de grond worden gevonden, en deze dieren niet aan te raken of op te pakken met blote handen.